Nhà Trình Tường nét kiến trúc độc đáo
Xe Đắk Lắk giới thiệu vài thông tin về nhà Trình Tường. Giống như tất cả những dân tộc trên khắp đất nước Việt Nam. Ngôi nhà luôn là một công trình quan trọng của một đời con người. Nó không chỉ là nơi che nắng che mưa mà trong đó có cuộc sống, có những điều bí ẩn mang tên riêng của mỗi tộc người.
Tọa lạc tại xã Sủng Là, huyện Đồng Văn, Hà Giang. Nhà Trình Tường là ngôi nhà được xây dựng hoàn toàn bằng đất, để tổ chức sinh hoạt cộng đồng và homestay dành cho khách du lịch nghỉ dưỡng. Từng xuất hiện trong phim “ Chuyện của Pao” được mọi người biết đến rộng rãi và yêu thích.
Nhà Trình Tường
Người Hà Nhì có kỹ thuật làm tốt nhất
Đồng bào vùng cao chủ yếu có người Hà Nhì, người Dao là biết làm nhà trình tường. Nhưng người Hà Nhì có kỹ năng tốt hơn trong tất cả những người đồng bào vùng cao tại đây. Nếu nhà dài là của người Ê Đê, nhà mồ của người Tây nguyên thì nhà trình tường là của người Hà Nhì.
Người Hà Nhì vốn sinh sống ở trên vùng cao chủ yếu là ở xã Ý Tý, Lào Cai. Xứ lạnh, sương mù cho nên ngôi nhà trình tường đối với người Hà Nhì nó thể hiện một tri thức dân gian rất là tuyệt vời, họ biết làm thế nào cho cuộc sống của mình thích hợp với khí hậu khắc nghiệt: Rét, sương mù và băng tuyết.
Cách xây dựng nhà trình tường
Nhà Trình Tường của người Hà Nhì được lập thành những thôn bản quần tụ khắp các sườn núi nằm ở độ cao gần 2000m.
Trình được hiểu là đất, được các thợ xây đục, khoét, khoan và xây làm tường. Để làm được trình cho ngôi nhà cần phải chú trọng đến thời tiết, loại đất, kỹ thuật trình của người thợ, … Khi xây nhà, vì tường nha được trình bằng đất rất dày và cửa sổ hầu như là không có nên nhà trình tường có thể duy trì được nhiệt độ trong nhà cũng như chống được sương giá, tuy nhiên ngoài việc thích ứng với môi trường tự nhiên thì việc người Hà Nhì dùng đất xây nhà cũng có những lý giải riêng của nó.
Nhà trình tường xa xưa được làm chủ yếu với nền bằng đá, tường bằng đất và mái bằng lá ranh. Tuy nhiên với sự thay đổi trong cuộc sống, ngày nay nhiều nhà trình tường được xây bằng những chất lượng khác.
Nhà Trình Tường mang vẻ đẹp truyền thống
Cách làm nhà đặc biệt
Cách làm nhà trình tường của người đồng bào Hà Nhì cũng rất đặc biệt. Họ thường dùng sải tay để đo đạc trong khi làm nhà. Loại đất được sử dụng là loại đất có độ kết dính cao, dùng đá núi bằng phẳng đem về đặt móng nhà. Móng được đặt ngay trên mặt đất bằng mà không phải đào sâu xuống đất, sau đó chọn ván khuôn đặt xuống nẹp lại cho chắc. Đổ đất vào khuôn gỗ ván rồi dùng chày gỗ giã đến khi đất kết dính với nhau.
Những người Hà Nhì trình đất bằng các khuôn gỗ có sẵn. Đất sẽ được lấy tại các khu vực xung quanh của nơi làm nhà. Đất được trình thành từng miếng, dài khoảng 30 phân xếp dần lên nhau thành những bức tường cao tới tận mái nhà.
Bố cục ngôi nhà
Bố cục của ngôi nhà được xây có một cửa ra vào ở chính giữa nhà và một cửa phụ ở đầu hồi nhà bên trái hoặc bên phải để ra phía sau. Ngoài ra họ còn xây thêm một hoặc hai cửa thông gió ở bên trái/ phải lối ra vào. Nhà của người Hà Nhì chủ yếu xây theo hình vuông. Quá trình xây dựng ngôi nhà cũng được Tạp chí Kiến Trúc Mỹ đăng tải chi tiết với kỹ thuật hiện đại kết hợp truyền thống, trong đó tối đa hóa vật liệu địa phương trình tường và gỗ, các bức tường đất được trình dày 80cm trên nền đá. Phương pháp xây dựng này có thể chống xói mòn, vừa mát vào mùa Hè lại vừa ấm vào mùa Đông.
Nhà Trình Tường mang kiến trúc độc đáo
Những yếu tố để xây dựng nhà trình tường
Với truyền thống lâu đời là nông dân làm ruộng bậc thang nên người Hà Nhì rất thạo đất đai và từ kinh nghiệm đó họ đã xây dựng ngôi nhà tường bằng đất của mình. Đứng trong ngôi nhà đó, chúng ta sẽ cảm giác được đây là 1 lô cốt, ở đây chúng ta còn cảm nhận được tính chất phòng thủ của một cư dân.
Những ngôi nhà này chủ yếu có màu xám nhạt và nâu đất, thiết kế tương đồng nhau. Xung quanh nhà được bao bọc bởi một lớp hàng rào đá vừa cứng cáp, chống được kẻ gian đột nhập vừa chống được thú dữ. Cũng giống như những người đồng bào khác, ngôi nhà chủ yếu cũng được chia thành 3 gian và nhiều phòng, mỗi phòng có một chức năng khác nhau theo ý định của gia chủ. Ngôi nhà trình tường nào cũng có phần mái rất rộng, được làm như gác xép của nhà người Kinh, nơi đây sẽ là nơi cất trữ lương thực của cả gia đình.
Mang tính biểu tượng
Ngôi nhà hai tầng này mang tính biểu tượng của làng thể hiện sự đổi mới nhưng vẫn giữ được bản sắc địa phương. Theo tờ báo này, ngôi nhà nằm trong vùng đất có địa thế đẹp, trên đỉnh núi, xung quanh là rừng nguyên sinh và ruộng bậc thang trong như tranh vẽ.
Từ đời ông đến đời cha rồi lại đến đời con, cứ thế các thế hệ tiếp nối nhau để xây dựng nên những ngôi nhà trình tường. Từ xa xưa, mỗi khi các hộ gia đình người Hà Nhì đi ra lập thôn bản, họ chọn một vùng đất ưng ý và sẽ dắt một con chó đi quanh vùng đất đó 9 vòng, họ cho rằng chó là con vật có thể canh giữ, xua đuổi được tà ma, nên việc dắt cho quanh vùng cũng là xua đi tà khí tại vùng đất đó.
Cách chọn đất làm nhà
Việc chọn đất sẽ được thực hiện bằng cách đào một cái hố và thả 3 hạt thóc vào trong đó. Sau một thời gian ngắn nếu 3 hạt thóc còn nguyên thì có nghĩa đây là mảnh đất lành, có thể xây nhà, sinh sống. Có giải thích cho rằng 1 hạt thóc tượng trưng cho con người, 1 hạt thóc tượng trưng cho thóc lúa và hạt thóc còn lại tượng trưng cho gia súc. Người – thóc lúa – gia súc là 3 biểu tượng quan trọng nhất và tạo cho gia đình cũng như xóm làng bình yên, ổn định. Nó còn mang ý nghĩa cầu xin xem các vị thần linh có cho ở mảnh đất đấy hay không.
Người Hà Nhì có phong tục treo hàm của con lợn trên tường gần không gian bếp được dùng cúng tổ tiên vào năm mới. Đây cũng là một biểu hiện của cư dân hướng về tổ tiên, hướng về cội nguồn. Thế nhưng chính những chiếc hàm lợn này cũng là một thông điệp về số tuổi của ngôi nhà. Nhà nào treo càng nhiều hàm lợn thì càng nhiều năm tuổi.
Ý nghĩa mang tính dân tộc của nhà trình tường
Thời gian làm một ngôi nhà trình tường từ 2 – 3 tháng. Khi trong thôn có 1 gia đình làm nhà trình tường thì các hộ gia đình khác cũng sẽ cử người đến giúp đỡ. Việc này thể hiện một sự gắn bó cộng đồng chặt chẽ của người Hà Nhì, hơn nữa nó còn thể hiện sự nối truyền những nét văn hóa đáng quý của người Hà Nhì nơi đây.
Nơi đây còn được biết với nhiều văn hóa đặc sắc như: Trang phục truyền thống, các lễ hội thổ cẩm, tắm thảo dược… Tuy nhiên cơ sở vật chất và điều kiện sống còn gặp nhiều khó khăn
Trải qua bao năm tháng, những ngôi nhà trình tường vẫn nằm vững chãi trên những sườn núi, những ngôi nhà đó thể hiện một ý chí kiên cường của một dân tộc không chịu khuất phục bởi thiên nhiên mà ngược lại đó là cả một sự hòa hợp và thích ứng với môi trường sống xung quanh. Dưới mái nhà trình tường, những phong tục tập quán của người Hà Nhì luôn được lưu giữ như chính những ngôi nhà trình tường đã và đang tồn tại vững chắc trên những thửa ruộng bậc thang của vùng núi phía Bắc của Tổ Quốc.
Trong thời gian gần đây, du khách về du lịch Hà Giang rất thích được đến tham những ngôi nhà Trình Tường truyền thống tại đây, điều này cũng làm cho du khách có cái nhìn chân thực hơn và yêu mến văn hoá bản địa một cách thực tế nhất
